Antiquarische boekhandels sla ik zelden over en tijdens een vakantie in Zuid-Engeland ontdekte ik in Salisbury de History Bookshop van Patrick Hillman. Zijn winkeltje is een schatkamer voor geschiedenisliefhebbers, waarvan er in Engeland heel wat rondlopen. In zulke boekenparadijsjes vraag ik altijd naar de planken met maritieme geschiedenis. Patrick verwees me naar een kast verderop in zijn winkeltje met een paar planken vol zeegeschiedenis en aanverwante nautische uitgaven. Tussen de onvermijdelijke boeken over Nelson en andere oude en nieuwere uitgaven over het Britse maritieme verleden ontdekte ik een boekje met de titel Small Boat Sailing van een voor mij onbekende E.F. Knight uit 1901. Voor een paar pond mocht ik het meenemen.
Het boek van Knight bleek na snel onderzoek via het onvolprezen Wikipedia een uitgebreide en verbeterde versie te zijn van zijn boek Sailing uit 1889. Sailing en Small Boat Sailing zijn archetypische instructieboeken. Op een soepele manier vertelt Knight wat je moet weten om met een klein jacht van A naar B te komen. Alle aspecten van het varen, de aanschaf van, en het navigeren met zeilboten komen in dertien hoofdstukken aan bod. Het boek heeft veel navolgers gekregen. In Nederland bezat Waterkampioen hoofdredacteur H.C.A. Van Kampen een exemplaar (nu in de bibliotheek van Het Scheepvaartmuseum, inclusief zijn Ex Libris). Van Kampen liet in zijn eerste druk van De Zeilsport uit 1924 vrijwel dezelfde onderwerpen de revue passeren.
Avontuur op de Nijl
Het aantrekkelijkste onderdeel van Small Boat Sailing van Knight zijn een paar boeiende zeilervaringen van de schrijver. In de tijd dat hij als oorlogscorrespondent voor de Times werkte moest hij een tocht over de Rode Zee maken met een inheemse dhow, waarbij een informele race gevaren werd tegen een collega die op een andere dhow dezelfde route aflegde. Knight vertelt over die wedstrijd zo beeldend dat je het opspattende zeewater bijna voelt. Een andere zeilervaring kreeg Knight tijdens de militaire expeditie van Generaal Kitchener in Egypte en Sudan in 1896. Die bestond uit een tocht over de Nijl vanuit de Sudan naar het dichtstbijzijnde treinstation waar hij verder kon reizen. Deze tocht voerde langs verschillende stroomversnellingen die de vijftien meter lange tweemaster met latijnzeilen moest passeren. Ook deze vaartocht is weer meeslepend beschreven. Mijn enthousiasme voor zijn verdere oeuvre was na het lezen van Small Boat Saling zover aangewakkerd dat ik me verder in zijn boeken verdiepte.
In de bibliotheek van Het Scheepvaartmuseum vond ik nog twee andere boeken van Knight. Herdrukken in de serie Mariners Library uit begin jaren vijftig van The Falcon on the Baltic, oorspronkelijk uit 1888, en The Cruise of the Alerte uitgegeven in 1890. Beide uitgaven zijn voorzien van een uitgebreid voorwoord met biografische gegevens over Knight, geschreven door de bekende auteur en zeiler Arthur Ransome.
Ontelbare Britse en ook Nederlandse kinderen lazen de boeken van Ransome en vooral zijn Swallows and Amazons (vertaald als Het onbewoonde eiland) en We Didn’t Mean To Go To Sea beleefden herdruk na herdruk. Ransome was een groot bewonderaar van het werk van Knight en hij leerde zeilen aan de hand van diens boek Small Boat Sailing.
Waddenzee
Met name The Falcon on the Baltic heeft de jonge generatie van vooral Britse zeilers aan het begin van de twintigste eeuw enthousiast gemaakt om de steven richting de Waddenzee en Denemarken te wenden.
Onder hen de onvergetelijke Erskine Childers die we allemaal kennen vanwege zijn boek The Riddle of the Sands. Hoewel het plot van deze voornamelijk op de Duitse Wadden gesitueerde spionageroman fictie is, mag je zeggen dat Erskines boek het meest invloedrijke over het zeilen met kleine jachten in deze contreien is geweest. In hoofdstuk 4 van Het raadsel van de Wadden, zoals de Nederlandse vertaling luidt, vertelt schipper Davies hoe hij in de Oostzee is gekomen en hij blijkt exact de route van Knight te hebben gevaren; vanuit de Eems over het wad naar Norderney en vervolgens buitenom naar de monding van de Eider en via die rivier doorsteken naar de Oostzee. Davies zegt zelfs letterlijk: ‘Daar heb ik altijd al eens heen willen gaan, net als Knight met de Falcon’.
