Eerlijk is eerlijk, het begon waarschijnlijk niet in 1600, maar al eerder: in het oude Egypte reed Farao Amenemhat III (~1853-1814 voor Chr.) vermoedelijk al rond in een zeilwagen. In zijn graftombe vond men namelijk een wagen met een mastgat. Later was het in Egypte echter verboden om ‘op aarde te varen’. De oude Chinezen waren er ook vroeg bij: op een oude landkaart van China, gemaakt door Abraham Ortelius (1527-1598), staan al zeilwagens afgebeeld. De Chinezen maakten zelfs gebruik van kruiwagens voorzien van een zeil.
In Nederland wordt natuur- en wiskundig ingenieur Simon Stevin (1548-1620) beschouwd als de uitvinder van de zeilwagen. De eerste rit met deze zeilwagen werd gemaakt in februari 1602 met Prins Maurits aan boord, vergezeld van meer dan twintig gasten uit binnen- en buitenland. Met een gemiddelde snelheid van 40 km/uur reed men de 80 kilometer van Scheveningen naar Petten. We lezen: ‘De prins ging zó snel dat hij scheen te vliegen. Hij reed het (ondiepe) water in om vervolgens met grote snelheid heldhaftig het strand op te draaien’.
In 2018 werd in Scheveningen overigens een replica gebouwd, naar het voorbeeld van een bewaard schaalmodel en de oude prent uit 1603 (zie boven). Het resultaat (7 x 3,25 m, gewicht ca. 3000 kg) was echter anno nu, zelfs bij windkracht 6, niet vooruit te branden. De replica is nog te zien in Muzee Scheveningen.
Vliegtuig voor de armen
De tocht met de zeilwagen van Simon Stevin kreeg nog jarenlang aandacht in de couranten, maar het idee was kennelijk niet echt voor herhaling vatbaar; zeilwagens bleven zeldzaam. Maar in België komen vanaf 1898 André Dumont en familieleden met zeilwagens op het strand samen, bij de Panne, tussen Oostende en Duinkerken. Anderen volgen, zoals de vliegenier en oorlogsheld Willy Coppens, die de zeilwagen een ‘vliegtuig voor de armen’ noemde. In de Panne vindt ook de eerste zeilwagenwedstrijd ter wereld plaats, in 1909. Dat is ook het startschot voor het rijden met zeilwagens als sport. In datzelfde jaar vliegt de Franse luchtvaartpionier Louis Blériot al eerste over Het Kanaal én zeilt hij op de Franse stranden met zijn ‘Aéroplage’. Leerling-piloten laat hij met behulp van een zeilwagen wennen aan de wind en snelheid.
De 18-jarige Emanuel Urlus uit Noordwijk kreeg in 1913 aandacht in het tijdschrift Het Nederland- sche Zeewezen met zijn zelf geconstrueerde driepersoons zeilwagen. Emanuel was de zoon van de toen internationaal bekende operazanger Jac. Urlus, die ook wel meezeilde op het strand ‘met een vaart, die een vliegtuig nabijkomt’.
