Spanjaarden en Portugezen valt onmiskenbaar de eer toe van de eerste grote ontdekkingsreizen, maar ook Nederland en Engeland zijn er al vroeg bij om onbekende werelden te verkennen. En te veroveren natuurlijk, of die op zijn minst met harde hand te overtuigen van de voordelen van wederzijdse handel. Nederland, met de in 1602 opgerichte Verenigde Oost-Indische Compagnie, is vanwege de enorme winsten die worden geboekt al snel een voorbeeld voor andere landen. Zo ook voor Zweden, dat zijn oog heeft laten vallen op China als aantrekkelijke handelspartner. Nederland, dat zo ongeveer heel Azië dan nog ‘Indië’ noemt, geeft de VOC het Nederlandse alleenrecht op de handel met alles en iedereen die zich ‘ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van Straat Magellaan’ bevindt. Alle oceaankusten, behalve de Atlantische dus. Saillant detail: dit ‘octrooi’ wordt verleend onder voorwaarde dat de VOC de activiteiten van Spanjaarden en Portugezen waar mogelijk zal dwarsbomen; ongeveer de helft van de VOC-vloot bestaat dan ook uit oorlogsschepen.
Överklass
Vanuit China worden goederen naar heel Europa geëxporteerd – denk aan het Chinese aardewerk – en zo raken in Zweden allerlei Chinese luxegoederen en vogue. De Zweden zien een opening en richten hun eigen Oost- Indische Compagnie op, de Svenska Ostindiska Companiet of SOIC. Die moet vooral uit China de spulletjes gaan halen waar de Zweedse överklass en de välbärgad medelklass (elite en gegoede middenstand) zo dol op zijn. De handel start vanuit Götheborg, want die haven ligt het dichtst bij de Noordzee, én je hoeft geen Sonttol te betalen aan de Denen om er te komen. Ondanks verschillende eerdere pogingen, die alle sneuvelen door gebrek aan goede investeerders (en oorlogen die tussendoor gevoerd worden en veel geld kosten) wordt de SOIC pas in 1731 opgericht.
De VOC is dan al bijna op zijn retour, en de WIC is, ook al wegens teruglopende revenuen, overgestapt op de slavenhandel. Maar de Zweden weten in die tijd nog goede winsten te maken. In de 82 jaar van haar bestaan maakt de SOIC maar liefst 131 reizen naar de Oost, met 37 schepen, waarvan er slechts acht vergaan. De meest spectaculaire ramp vindt in 1745 plaats met de Götheborg, die, net na het voltooien van haar derde reis naar China, in het zicht van de haven strandt: met de loodsen al aan boord belandt het schip op de rotsen voor Fort Älvsborg. De bemanning wordt gered, met ongeveer eenderde van de lading, voordat het schip aan zijn lot wordt overgelaten. De winsten op dat deel van de lading zijn desondanks nog zo enorm, dat de aandeelhouders 14,5% dividend kan worden uitgekeerd. De Zweedse handel op China verandert de economie van de hele natie.
