Het begint in 2016 allemaal met een routine-onderzoek: het schoolschip Gorch Fock van de Duitse marine moet iedere 5 jaar een keuring ondergaan om haar klasse te hernieuwen. Op de Elsflether Werft aan de Weser wordt de bark voorbereid. Tuigers van Richard Tefsen uit Harlingen slaan samen met de vaste bemanning de zeilen, stengen en ra’s af, zodat alles nagelopen kan worden. Daarna wordt het 89 m lange schip begin januari 2016 naar Bremerhaven gesleept om het droogdok van de Elsflether Werft in te gaan. In de herfst van 2016 zou het dan onder nieuwe klasse en na een proefvaart op de Oostzee starten met de volgende lange reis over de Noord-Atlantische Oceaan. Tegen de Duitse pers had commandant Nils Brandt nog geroepen: ‘Voor de Hamburger Hafengeburtstag van 2017 zijn we weer terug!’
Het liep allemaal anders. Sterker nog, tot nu toe is de Gorch Fock Hamburg nog niet een keer binnengelopen. Het routineonderzoek van classificatiebureau DNVGL liep namelijk uit op een zesjarig drama van ongekende proporties. De lijst van ontdekte gebreken werd gedurende het onderzoek langer en langer. En dat terwijl de bark nog in 2010 voor een complete refit op de Elsflether Werft lag en er ook werfbezoeken waren in 2012 en 2013. Toch verklaarde het ministerie van Defensie in 2018 dat er bij het maken van werfofferte niets bekend was over de omvang van de gebreken en daarmee de staat van het schip.
Symbolische waarde
Toen eind 2016 de kosten al waren opgelopen naar 35 miljoen euro in plaats van de geoffreerde 10 miljoen, viel de begroting in de volgende maanden stapsgewijs duurder uit: van 75 naar 100 en ten slotte 135 miljoen euro. De Duitse Bond van Belastingbetalers gelaste het stopzetten van de werkzaamheden en er ontstond een verhitte discussie: critici vonden de opleiding op een dwarsgetuigd schip in deze tijd een onnodig kostbaar anachronisme, terwijl militairen en politici het nut en de symbolisch waarde van de “Diplomate in het wit” benadrukten.
Eind 2018 bekende een marineambtenaar die verantwoordelijk was voor de kostenberekeningen van de sanering dat hij van de reparatie-werf en een onderaannemer 800.000 euro zou hebben ontvangen. Na het bekend maken van deze corruptiebeschuldigingen deed justitie invallen om bewijsmateriaal te verzamelen. Dat leidde tot crisisberaad bij het ministerie van Defensie waar toen nog Ursula von der Leyen de leiding had. Samen met vice-admiraal Andreas Krause neemt ze op 21 januari 2019 persoonlijk poolshoogte op de Gorch Fock in Bremerhaven en laat de werkzaamheden stopzetten. ‘We hebben een voorlopige betalingsstop opgelegd’, meldt von der Leyen.
