Actie! Neem of geef een proefabonnement 27,95

Actie!
Neem of geef een proefabonnement voor 27,95

Stomen & Buigen

Zelf spanten en gangen in vorm brengen

Dit artikel is gepubliceerd in

Na het branden en koud buigen van hout om een mal gaan we dit keer stomen om hout in de gewenste vorm te krijgen. We kunnen hiervoor een zelfgemaakte stoomkist gebruiken, of stoom blazen in buisfolie die om het te buigen hout is geschoven. Voor studenten van het Ambachtelijk Botenbouw Centrum (ABC) is stomen een vast onderdeel van hun lesprogramma.

Als hout niet meer koud te buigen is en het tevens niet mogelijk of wenselijk is om dunne buigzame delen op elkaar te lijmen, dan kunnen we gaan stomen. Bij stomen maak je de celverbindingen (lignine) week en kan je de cellen vervormen. Deze cellen willen altijd weer een beetje terug naar hun oude vorm en daardoor krijg je zogeheten springback. Dit terugveren kan 7 tot 12 procent zijn. Bij grotere projecten moet je daar wel degelijk rekening mee houden. Als je echter een spant in de exacte vorm buigt en tijdelijk vastzet lukt het meestal wel weer om hem na droging in de juiste vorm terug te buigen.

Stomen doe je bijvoorbeeld met de spanten in een 12-voetsjol of Pampus. Na het stomen en in de vorm vastzetten laat je ze goed drogen. Daarna kunnen ze worden voorzien van een beschermende laklaag of epoxy en dan worden de spanten vastgeschroefd (bij de Pampus) of geklonken met koperen klinknagels (bij de 12-voetsjol).

Moet je veel of regelmatig stomen, dan is het handig om een stoomkist van hout te maken. Massief hout verdient de voorkeur. Aangezien plaatmateriaal na een aantal keer stomen vaak delamineert. Om stoom op te wekken kun je het beste een behangstomer kopen, huren kan ook. Let wel: ongeveer per anderhalve meter stoomkist heb je een behangstomer nodig. Het te stomen hout moet op dwarslatjes of roedes in de stoomkist kunnen liggen, dus vrij van de bodem! De stoomslang moet uiteraard zo krap mogelijk in de kist passen. Je hebt ook een vleesthermometer nodig die door een passend gaatje in de kist steekt. Het beste stoom je als de temperatuur 100 graden Celsius of meer wordt. Bij het openen van de kist valt de temperatuur even terug, meestal tot een graad of 80. Dat is niet erg want het stoomproces start dan al langzaam op.

Eigenschappen 

Eikenhout en mahonie vragen ongeveer een uur stomen per duim (2,5 cm). Frans eiken groeit op zand en stoomt slechter dan Deens eiken. Ons inlands eiken stoomt prima. Als je mahonie of eiken te lang stoomt, gaat de verbinding kapot en kan het hout bij het buigen spontaan dwars doormidden breken. Teakhout stoom je net als mahonie of eiken, let er wel op dat hier olie vrijkomt, vooral als je te lang stoomt en dat tast het hout weer aan. Iepen- en essenhout kun je langer blijven stomen. Maar normaliter kun je 3 uur per duimdikte aanhouden. Essenhout, kun je, in tegenstelling tot eiken en mahonie, zelfs voor de tweede keer stomen, bijvoorbeeld om de bocht er weer uit te halen. Zo heeft elke houtsoort zijn typische eigenschappen, maar na wat testjes kom je er gauw genoeg achter hoe lang je moet stomen voor het gewenste resultaat.

Benieuwd naar de rest van het verhaal?

Spiegel der Zeilvaart 06/2022

Bestel en lees verder ›

© Spiegel der Zeilvaart 2021 | Privacybeleid | Voorwaarden | KVK: 56569599 | BTW: NL001796638837 | Bank: NL54RABO 0326 3406 45

Ontwerp en onderhoud door MKB Watersport