De kans op een blikseminslag hangt uiteraard direct samen met de intensiteit van het natuur- verschijnsel. In de wateren rond de Noordzee komt bliksem relatief weinig voor, gemiddeld zo’n één tot twee schichten per vierkante kilometer per jaar. Een andere telmethode kijkt naar dagen met onweer, in Nederland gemiddeld 15 per jaar. Ter vergelijking: de kustgebieden rond de Amerikaanse staat Florida zijn goed voor 10 tot 40 schichten per vierkante kilometer per jaar. De teller voor onweersdagen staat daar jaarlijks op een gemiddelde van 70 aan de Atlantische zijde tot 100 aan de Golf van Mexico. De ideale plek voor intensief onderzoek, wetenschappers aan de Universiteit van Florida mogen zich tot de absolute experts rekenen. Ze zien bovendien de watersport als voornaam deelterrein (zie kader). Maar eerst even terug naar onze eigen schoolbanken. Wat is bliksem precies? Bliksem is een elektrische ontlading tussen wolken en het aardoppervlak of tussen wolken onderling. Die lading ontstaat volgens de meest gangbare theorie door sterke opwaartse warme en neerwaartse koude luchtstromen (tot wel 100 km/u) die elektrisch geladen deeltjes meevoeren. In de wolken ontstaat de opslagcapaciteit van een gigantische condensator doordat waterdruppels en ijskristallen de lading vasthouden. De top van de wolk wordt positief geladen, de onderzijde negatief. Bij ontlading ontstaan in het gebaande pad zeer hoge elektrische stromen, gemiddeld rond de 30.000 ampère. Tienvoudige uitschieters zijn echter meer dan eens waargenomen. Bij 90 procent van de ontladingen richting aardopper- vlak ontstaat eerst een neerwaartse elektrische stroom vanuit de negatieve lading, gevolgd door een opwaartse stroom die de oplichtende schicht veroorzaakt. Bij hoge punten zoals masten kun- nen ook als eerste opwaartse stromen ontstaan. Zonder spanning loopt er geen stroom, ook het voltage haalt bij bliksem cijfers tot ver voor de komma: tot wel 100 miljoen volt.
Afleiding
Een bliksemschicht zoekt de weg van de minste weerstand, de route laat zich niet voorspellen. Temperatuur, specifieke atmosferische omstan- digheden en geleidende voorwerpen naar aarde vormen belangrijke factoren. De maritieme historie laat zien dat hoge masten schepen extra kwetsbaar maakten en de bemanning aan grote gevaren blootstelde, door elektrocutie, losge- slagen tuigage of wegspringende houtsplinters. Door ankerkettingen in de mast te hijsen pro- beerden bemanningen onheil te voorkomen, maar slaagden daar nauwelijks in. De geleiding tussen de meestal roestige schakels was gewoon te slecht, een bliksemschicht sloeg domweg op een andere plek in. Vanaf 1830 brachten de eerste bliksemafleiders daar verbetering in.
